De drijfveren achter de totstandkoming van rentetarieven. Een geopolitieke blik

Sinds de jaren negentig en versneld na de kredietcrisis van 2008 is er in de mondiale financiële markt sprake van een verschuiving van financiering via de interbancaire geldmarkt naar financiering op basis van financieel onderpand. Hierdoor is het interbancaire Libor-tarief op papier minder relevant geworden. In de praktijk domineert deze benchmark voor leningen en derivaten. Eind 2021 moet hier een eind aan komen met de introductie van alternatieve benchmarks. Deze verschuiving is voor de financiële sector een ‘DEFCON 1 litigation event if I’ve ever seen one’, aldus Michel Held van de Fed NY. Toch moet de sector voorbij dit punt kijken.

Staatsleningen spelen in de geld- en kapitaalmarkt inmiddels een centrale rol als onderpand bij financiering van assets en investeringen. Centrale banken stellen zich in tijden van crises noodgedwongen steeds meer op als ‘Buyer of last resort’ van dit belangrijke financiële onderpand. Monetair beleid en begrotingspolitiek gaan nu hand in hand. Dat betekent dat (geo)politiek een steeds belangrijker stempel gaat drukken op financiële markten. Econometrische modellen pakken dit nieuwe risico niet op. Pensioenfondsen en verzekeraars kunnen dit ondervangen door toepassing van scenarioplanning. Het is een belangrijke techniek die door steeds meer bedrijven wordt omarmd. Het verschaft veel inzicht, maar vergt ook oefening. Geotrendlines helpt u hierbij.

Introductie op de IBOR-transitie

LIBOR, het acronym voor de London Interbank Offered Rate, ontstond in 1969 als oplossing van een syndicaat van banken dat een lening aan het Midden-Oosten wilde geven zonder daarbij het risico te lopen dat de rentemarge krimpt bij stijgende rentes. Leden van het syndicaat gaven periodiek de rentes waarop zij aan elkaar geld uitleenden. Het gemiddelde van die rentes is nu de London Interbank offered Rate, LIBOR. Het gebruik van LIBOR in leningen groeide en in de jaren ’80 werden er renteswaps op gebaseerd; een contract waarin LIBOR wordt geruild tegen een vaste rente. Zo kan eenvoudig worden gespeculeerd op rentestijging of -daling.

Het gebruik van renteswaps door pensioenfondsen nam een vlucht in Nederland met de introductie van het nieuw Financieel Toetsingskader in 2006. Dat bevat de eis dat verplichtingen van pensioenfondsen worden gewaardeerd ("gedisconteerd") tegen de euro swaprente. Daarbij wordt de vaste rente geruild tegen de zesmaandse Euribor.

Pensioenfondsen en verzekeraars gebruiken renteswaps om in te dekken tegen het risico op een rentedaling. Bij een rentedaling neemt de waarde van hun verplichtingen toe. De waarde van deze swaps wordt bepaald door discontering van toekomstige kasstromen in de renteswap tegen de EONIA rente. Als zodanig zijn pensioenfondsen en verzekeraars afhankelijk van twee rentemaatstaven: Euribor en EONIA.

Door de grote toename van het gebruik van LIBOR in de financiële wereld werden de belangen steeds groter. Sinds 2007 werd duidelijk dat de rentemaatstaven door bankiers werden gemanipuleerd en kwamen er regels over de vorming en het gebruik van rentemaatstaven, benchmarks. Hierdoor zijn we nu in een proces waarin we alternatieven moeten vinden voor deze benchmarks. De overgang van de huidige benchmarks naar deze alternatieven was het onderwerp van vandaag. Bij dit seminar belichten we de invloed van de overgang op de uitvoering van pensioenregelingen, juridische documentatie en vermogensbeheer.

IBOR-transitie bij pensioenfondsen, verzekeraars en vermogensbeheerders

Volgens toezichthouders DNB en AFM kan de hervorming van rentebenchmarks (de IBOR-transitie) tot grote risico’s leiden bij financiële instellingen wanneer zij hier niet tijdig op inspelen. Derhalve hebben DNB en AFM in juni 2020 een gezamenlijke uitvraag gedaan aan een selectie van banken, verzekeraars, pensioenfondsen en beleggingsinstellingen om een beeld te krijgen van de status van de transitie bij deze partijen.

Ook voor partijen die de uitvraag niet hebben gehad is het relevant om vast te stellen wat de financiële en operationele impact is. Wij zien namelijk (potentiële) impact voor pensioenfondsen, asset managers en verzekeraars op de volgende gebieden: financiële instrumenten, contracten en documentatie, modellen en systemen/processen. Hoe groot de impact daadwerkelijk is, weet u pas als u een ‘impact assessment’ heeft uitgevoerd, al dan niet met de hulp van een externe partij bijvoorbeeld uw vermogensbeheerder of een extern adviseur.

Indien u geen actie onderneemt, bestaat er het risico dat u voor verrassingen komt te staan als gevolg van “IBOR referentierentes” in contracten en/of systemen die op termijn niet meer zullen bestaan. Van belang is het dan ook om bekend te zijn met de impact op waardering en onderpand bij overgang naar een alternatieve referentierente, maar ook welke aanpassingen benodigd zijn aan contracten of modellen.

EY kan u helpen bij het uitvoeren van een impact assessment of adviseren bij uw complete IBOR transitieproject en de te nemen acties.

IBOR-transitie: Risico's voor pensioenfondsen en verzekeraars, Casper Spiers

Wat zijn de laatste ontwikkelingen in de markt met betrekking tot de LIBOR- hervorming? In het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten zijn regelgevers druk bezig met het laten verdwijnen van LIBOR als benchmarkrente voor eind 2021. We kijken naar de huidige EURIBOR. De markt houdt er nog geen rekening mee dat deze verdwijnt. Wat zijn de voor- en tegenargumenten? EONIA wordt momenteel vervangen door EURstr  als 1 –dags rente, wat zijn de implicaties voor pensioenfondsen? De risicohouding kan veranderen door waardewijzigingen, of bestaande contracten moeten bilateraal met wederpartijen orden heronderhandeld. Het kan om veel geld gaan.

Naast alle wijzigingen op het gebied van benchmarkrentes ondersteunen wij uw pensioenfonds graag op het gebied van complexe waarderingsvraagstukken, beleggingsadministraties, het inzichtelijk maken van risico’s en toezichthouderrapportages. Of deze nu worden gedreven door de financiële markten of toezichthouders, BNP Paribas Securities Services staat klaar om u vanuit ons Nederlandse kantoor te ondersteunen. Voor meer informatie kunt u terecht op onze WEBSITE of neemt u contact op met Jan-Albert Koopman (janalbert.koopman@bnpparibas.com of +31 6 2060 9128). Een introductievideo vindt op You Tube, Klikt u HIER.

Link naar introductie video https://www.youtube.com/watch?v=Xzs2xdQ7Lmo

IBOR-transitie en fiduciair beheer

Achmea Investment Management maakt voor haar fiduciaire klanten inzichtelijk in welke portefeuilles risico’s zitten met betrekking tot de IBOR-transitie. Doel is om deze risico’s zo goed mogelijk te mitigeren via een scala aan activiteiten.

Voorbeelden zijn: deelnemen aan consultaties over bijvoorbeeld de gewenste fallbacks voor de IBOR benchmarks, klanten ondersteunen bij het aanpassen van juridische documentatie, nauwgezet controleren van de potentiele waardeveranderingen als één of meerdere benchmarks vervangen worden door alternatieven, en adviseren van klanten om waar mogelijk vroegtijdig gebruik te maken van alternatieve benchmarks.

Ook bespreken we vanuit onze rol van manager-selecteur met externe portefeuillemanagers welke voorbereidingen zij hebben getroffen.

Juridische gevolgen: contracten en legacy

Bij een aantal pensioenfondsen is het onderwerp van de LIBOR-transitie op niveau van het bestuur nog niet een terugkerend onderwerp op de agenda. Het is wel zaak om beleid te formuleren om de overgang naar alternatieve rentebenchmarks goed te begeleiden. Wij kunnen u hierbij van dienst zijn. De IBOR-transitie betreft risicomanagementsystemen, organisatorische procesen, vermogensbeheer en, het onderwerp van deze presentatie, bestaande en nieuwe juridische overeenkomsten.

Als juridische dientverlener kijkt Allen & Overy met name naar de juridische aspecten van de IBOR-transitie. Het is van belang dat vermogensbeheerovereenkomsten worden gescreend op artikelen met referenties naar IBOR en EURIBOR. Deze laatste rentemaatstaf zal over naar verwachting pas over vijf jaar verdwijnen maar daar kan nu wel al op worden voorgesorteerd.

Derivatencontracten vallen onder de standaard ISDA-agreements. Die zullen vanuit ISDA worden aangepast. Andere overeenkomsten moeten mogelijk opnieuw worden onderhandeld. De aanbeveling luidt om alle overeenkomsten te screenen op bepalingen die LIBOR of EURIBOR betreffen om vervolgens na te denken wat de volgende stap zal zijn. Allen & Overy is u hierbij graag van dienst omdat wij hiervoor de expertise in huis hebben, zowel in Nederland als internationaal, mocht dat nodig zijn.