Nederlands energiebeleid

Het ministerie van Klimaat en Groene Groei ontwikkelt beleid inzake de verduurzaming van het energiesysteem dat duurzaam, betrouwbaar en betaalbaar moet worden. Tot het jaar 2050 wordt dit beleid iedere 5 jaar herzien.

De heer Redeker lichtte toe dat bij de ontwikkeling van het beleid wordt nagedacht over twee onderwerpen:

• Netcongestie
• Nettarieven: betaalbaarheid en concurrentiepositie.

Het Ministerie zorgt voor marktordening waarbij de rol van private investeerders belangrijk is. Het gaat om investeringen in bijvoorbeeld C02-afvang en batterijtechnologie. InvestNL slaat in dit verband  een brug tussen het beleid dat het Ministerie ontwikkelt en de private investeerders.

EU Energie beleid

Prof. Furfari wilde een realistisch beeld laten zien van wereldwijd energieverbruik en -bronnen in relatie tot de energietransitie. Dit is relevant voor pensioenfondsen die via hun impactbeleggingen investeren in de energietransitie, vaak in hun streven om een betere planeet te maken voor gepensioneerden en voor toekomstige generaties.

Internationaal groeiende vraag naar olie, kolen en gas

Wereldwijd is er een enorme vraag naar energie. Alle energievormen zijn noodzakelijk. Arme landen gebruiken nog steeds spierkracht als hun voornaamste bron van energie. Om welvarend te worden, hebben zij andere bronnen nodig.

Kolen en gas zijn groeiende. De vraag naar gas is 4 keer zo hoog sinds de jaren 60 van de vorige eeuw. Ook wind- en zonne-energie groeien. Maar Europa stagneert, door beleid industrieën verplaatsend naar landen waar energie goedkoper is zoals Azië, dat groeit.

De belangrijkste energiebron wereldwijd is olie. Meer dan 33% van alle energie wordt geleverd door olie. De bijdrage van wind en zon is slechts 3%. Wind en zon produceren niet consistent. In Italië, zo gaf prof. Furfari als voorbeeld, is er voor windenergie 77% van de tijd backup nodig door gascentrales en nucleaire reactors, en voor zonne-energie is er zelfs 89% van de tijd backup nodig. Deze bronnen zijn niet efficiënt. 

Daarnaast is fossiele energie nodig om windturbines en zonnepanelen te maken, waarvoor onder andere staal, aluminium en plastic nodig zijn. China produceert windturbines en zonnepanelen en gebruikt hiervoor extra kolencentrales. Wind en zon zijn er niet voor het klimaat. Dat is een illusie.

Kloof tussen groene energie en fossiele brandstoffen wordt groter

De kloof tussen groene energie en fossiele brandstoffen wordt steeds groter. De zeeën worden verdeeld tussen landen om er olie en gas te vinden. Meer landen produceren meer olie en meer gas. In de VS is schaliegas een recente ontwikkeling. In Europa is de winning van schaliegas verboden.

China vergroot het gebruik van kolencentrales, onder andere voor de productie van elektrische auto’s die naar Europa worden geëxporteerd voor Europese klimaatdoelstellingen inzake reductie van C02-uitstoot. India wil energieonafhankelijk worden en zal meer C02 uitstoten in 2050 dan Europa 20 jaar geleden deed, terwijl het grotere Europa beleid heeft om in 2050 helemaal geen C02 meer uit te stoten.

Nederland draagt slechts 0,04% bij aan de wereldwijde C02-uitstoot. Het Nederlandse beleid legt de nadruk op hernieuwbare energie die niet energie-efficiënt is, duur, industrie wegjaagt en nauwelijks enig effect heeft op het wereldwijde klimaat. Een realistische blik op energie is essentieel. Dit geldt ook voor pensioenfondsen die investeren in de energietransitie.

De praktijk van Nederlands energiebeleid

Energiedeskundige Remco de Boer, auteur van "Droomland" over het Nederlandse energiebeleid, besprak de effectiviteit van Nederlands energiebeleid op voorgenomen overheidsdoelen inzake energie en klimaat.

Het huidige beleid is onhoudbaar. Het beleid helpt helemaal niet om klimaatverandering tegen te houden.

Het huidige probleem van netcongestie was al bekend in de Tweede Kamer in 2019. Het is geen natuurverschijnsel dat ineens is ontstaan. Het is direct gevolg van de beleidsmatige focus op duurzaamheid bij de energievoorziening.

Er is minder belangstelling om te investeren in windenergie op zee omdat het te duur is om de windenergie van zee naar land te krijgen. Die kosten zijn gestegen van 50 naar 90 miljard euro.

Groene waterstof is een illusie: 8x duurder dan grijze waterstof. Het Nederlandse beleid is volledig geconcentreerd op duurzaamheid, niet op leverbaarheid en betaalbaarheid.

De Europese Commissie wil in 2050 dat er in de EU netto geen broeikasgassen meer worden uitgestoten (“net zero”). In 2040 wil de Europese Commissie al op -90% zijn. Nederland wil al in 2035 net zero hebben bereikt. Maar China pas in 2060 en India in 2070, terwijl Europa slechts 6% van de wereldwijde uitstoot heeft. De invloed om iets van betekenis te zijn om klimaatverandering tegen te houden, neemt af. En de kosten zijn hoog.

De bijdrage van Nederland aan de wereldwijde C02-uitstoot is 0,04%. Maar gezien het doel dat Nederland zichzelf stelt om in 2035 helemaal geen C02 meer uit te stoten, zijn investeringen nodig. Dus is er jaren niet geïnvesteerd in bijvoorbeeld defensie, en volop in hernieuwbare energie. Daarnaast exporteert Nederland uitstoot naar China, zoals raffinaderijen en het verwerken van grondstoffen. Het gaat om 1.300 miljard euro aan economische waarde per jaar.

Het Nederlandse beleid inzake de energietransitie leidt tot kostenstijgingen en bedrijfssluitingen. De energievoorziening moet op peil blijven en daarom moet fossiele winning terugkomen. Nederland importeert nu schaliegas uit de VS. Gas dat beter uit Europa kan komen.

Nederland moet andere doelen formuleren. Niet alleen klimaat. Én de aarde redden, én defensie, én arme landen ondersteunen, kan niet. Een debat over een realistisch energiebeleid is noodzakelijk.

Re-perceiving Energy Transitions

De heer Bentham is oud-hoofd van de scenario afdeling van Shell. Hij beschreef verschillende scenario’s als een manier om na te denken over de energietransitie. Scenariodenken vereist eerlijkheid, denken in kansen en in bedreigingen, en dan een wijs besluit kunnen nemen.

Verdere elektrificatie brengt flinke gevolgen met zich mee. Energiedichte fossiele brandstoffen zijn noodzakelijk en deze uitfaseren, is zeer moeilijk. Dit roept de vraag op of net zero realistisch is in 2050, of is er een beter scenario?

EU duurzaamheids- regelgeving en energietransitie

Prof. mr. Raas gaf een overzicht van de Europese duurzaamheidswetgeving die van toepassing is op de financi:ele sector in het kader van beleggen in energie.

In 2015 zijn de EU-klimaatdoelstellingen geformuleerd. Onder andere het aandeel duurzame energie in de totale mix moet met een derde omhoog. Ook de New Green Deal kwam hieruit voort. De EU wil klimaatverandering tegengaan maar ook biodiversiteit en circulaire economie maken hier deel vanuit.

Het kost 350 miljard euro per jaar om de EU-klimaatdoelstellingen te bereiken. Daar moet nog privaat geld bij. Dat kan via dwang, zoals belastingen en quota, of om gedrag te stimuleren. Dit resulteerde in regelgeving die 48.000 pagina’s beslaat. De nadruk in deze presentatie lag op financiering.

• De Sustainable Finance Disclosure Regulation geldt voor financiële instellingen zoals pensioenfondsen. Deze wetgeving gaat ervan uit dat deelnemers het belangrijk vinden om duurzaamheidsrisico’s te beheersen als zij hierover worden bevraagd;
• De Corporate Sustainability Reporting Directive is van toepassing op ondernemingen. Zij moeten verplicht rapporteren over hun duurzaamheid. Dit is een kostbare administratieve last voor veel ondernemingen;
• De omvangrijke Taxonomieverordening beschrijft wanneer een activiteit als duurzaam mag worden bestempeld. Om concurrerend te worden, kwam de EU met:
• Het Omnibus voorstel. Als dit voorstel wetgeving wordt, gelden rapportageverplichtingen over duurzaamheid enkel nog voor grote ondernemingen en voor beursgenoteerde ondernemingen, en een flink aantal bedrijven wordt hiervan vrijgesteld.

Infrastructure Impact Debt

Mevrouw De Ruiter presenteerde over beleggen in de energietransitie via leningen.

Beleggen in de energietransitie kan door niet-beleggen in bepaalde bedrijven (uitsluiting) en door bedrijven te selecteren die het beste presenteren in hun sector op gebied van energietransitie.

Beleggen in de energietransitie is een vorm van impactbeleggen. Dat betekent dat een belegging financieel rendeert en een positieve bijdrage heeft (impact) op de wereld. De Duurzaamheidsdoelen van de Verenigde Naties horen bij impactbeleggen. Het gaat erom hoe een belegger de toekomst ziet. Daar zijn data over en beleggers moeten over hun impact rapporteren.

Bij Infrastructuur Leningen (“Infrastructure Debt”) gaat het om leningen inzake wind- en zonne-energie, warmtenetten en groene waterstof. Kapitaalintensieve investeringen. Dit zijn nieuwe oplossingen voor een nieuw systeem. Waar energiebedrijven op gebied van fossiele brandstoffen veelal grote bedrijven zijn, gaat het in de duurzame economie juist om kleine bedrijven met de mogelijkheid van schaalvergroting.

Voorbeelden van projecten die Triodos Investment Management heeft gefinancierd zijn:

• Giga Storage: grote batterijen. Het gaat om opschalen van de opslagcapaciteit. Batterijen waar kobalt in zit, worden niet gefinancierd;
• Drijvend zonnepark. Groeiende markt.

Evolving energy transition, evolving opportunities

De heer Demyttenaere presenteerde over de beleggingsmogelijkheden en trends bij de energietransitie.

Trends:

• Er is een groeiende vraag naar energie, gedreven door kunstmatige intelligentie. Hier is veel groei te verwachten met name voor datacentra;
• Internationaal is er een trend naar hernieuwbare energie. China produceert veel batterijen, elektrische voertuigen en zonnepanelen. Daardoor is er druk op de winstgevendheid. Hernieuwbare energie presteert financieel minder terwijl nucleaire energie en netwerk het beter doen;
• Nationaal is er een trend naar zelfvoorzienendheid en betaalbaarheid op gebied van energie. Dit biedt kansen in publieke markten zoals nutsbedrijven.

Beleggen in kernenergie

De heer Sudiyarov legde uit hoe zowel institutionele beleggers als particulieren kunnen beleggen in kernenergie en waarom dit een interessant beleggingsonderwerp is.

Onder andere gedreven door kunstmatige intelligentie is nucleaire energie in opkomst in de VS en in Azië. Nucleaire energie wordt opgewekt met uranium. Een belegger zou kunnen beleggen in uranium futures. Maar deze zijn niet goed verhandelbaar (“niet liquide”) en geven niet de accurate handelsprijs ("spot price")weer.

VanEck creëerde daarom de “Uranium and Nuclear Technologies UCITS ETF”. Hierbij wordt een mandje van ten minste 25 beursgenoteerde aandelen wereldwijd gevolgd. De aandelen zijn van bedrijven die ten minste 50% van hun omzet halen uit uranium, inclusief mijnbouwactiviteiten met een gerede kans om ten minste 50% uranium te winnen, en van bedrijven die winstgevend zijn op gebied van infrastructuur voor nucleaire energie.

Nucleaire wapens zijn uitgesloten, net als ondernemingen die niet worden gevolgd door het ESG-waarderingbureau ISS of laag scoren op de ISS ESG-waardering. Daarmee past dit Exchange Traded Fund binnen beleggingsbeleid op gebied van ESG (Environment, Society, Governance). En met dit Exchange Traded Fund kunnen zowel pensioenfondsen als particulieren beleggen in een deel van de energietransitie: nucleaire energie.

Nucleaire aandrijving voor zeeschepen

Mevrouw Heerema presenteerde hoe Allseas in de praktijk de energietransitie faciliteert.

Allseas is een toonaangevende aannemer op de wereldwijde offshore-energiemarkt, gespecialiseerd in de installatie van onderzeese pijpleidingen, het verwijderen en installeren van ultrazware platforms en de installatie van transformatorstations voor windenergie op zee. Daarnaast is het bedrijf actief bezig het verzamelen mangaanknollen van de diepzeebodem voor de winning van metalen die nodig zijn voor de realisatie van de energie transitie.

De maritieme industrie is een grote uitstoter van C02. Om die uitstoot te verminderen, wordt gekeken naar alternatieve brandstoffen zoals bijvoorbeeld methanol en ammoniak. Voor grote schepen die langdurig offshore opereren, bieden deze brandstoffen, door de lage energiedichtheden, echter geen goede oplossing. Voor dié grote schepen zou nucleaire energie geschikt kunnen zijn.

Naast het koolstofarme karakter heeft nucleaire energie als voordeel dat deze bron jaren meegaat, wat operationele voordelen biedt. Het is niet nieuw om nucleaire energie te gebruiken op zeeschepen; er varen honderden marineschepen op kernenergie en in Rusland zijn er ijsbrekers die op nucleair varen.

Met innovatie en daadkracht wil Allseas de eerste “offshore ready” SMR (small modular reactor) ontwikkelen voor energie-intensieve schepen. Behalve de inzet op zee, voorziet het bedrijf ook belangstelling voor toepassingen op het land, bijvoorbeeld in industriegebieden en bij datacenters. Deze koolstofvrije energiebron kan niet alleen bijdragen aan het oplossen van netcongestie, maar ook de energie-autonomie van Nederland en Europa versterken.

De International Maritime Organisation (IMO) werkt aan een herziening van de code over nucleair aangedreven schepen. Onderdelen zijn uiteraard veiligheid, met daarnaast verzekerbaarheid en publieke opinie.

Investeringsmogelijkheden in synthetische brandstoffen

De heer Daemen legde nuit welke investeringsmogelijkheden er zijn op gebied van synthetische brandstoffen als onderdeel van de energietransitie.

Power2X is een advies- en ontwikkelbedrijf. Het Canada Pension Plan Investment Board belegde er 130 miljoen euro in om de groei mogelijk te maken die nodig is op het gebied van de ontwikkeling hernieuwbare energie voor de industrie. Het gaat om “schone” moleculen zoals groene waterstof, groene methanol en ammoniak.

Een voorbeeld van een project is E-Brandstoffen in Rotterdam waar een fabriek voor wordt gebouwd. Dit is voor luchtvaartbrandstof, ter vervanging van kerosine. Het project past bij pensioenfondsen wat betreft de investeringsomvang (groter dan 100 miljoen euro) en de termijn (20 jaar).

Kansen en uitdagingen in de energietransitie

Om de energietransitie te laten slagen zullen we in een zeer korte tijd schaalbare technologieën en een adaptieve architectuur van ons energiesysteem moeten realiseren. Daarvoor zijn investeringen nodig. En er zijn risico's.

De heer Boneschanser begeleidt startende ondernemingen op gebied van de energietransitie via de Technische Universiteit Eindhoven. Hij presenteerde over investeren in apparaten als onderdeel van de energietransitie.

De doelstelling van het Klimaatakkoord Parijs houdt in dat er in 2050 een omslag moet zijn bereikt naar een nieuw energiesysteem. De richting is naar warmtenetten, elektriciteit en een deel naar moleculen. Hier zijn apparaten voor nodig, en de industrie om deze apparaten te maken. De industrie kan niet worden weggejaagd.

De snelheid van bouwen is echter laag in de EU. De PFAS-ban zorgt voor verbod op sommige apparaten. De maakindustrie voor zon, wind en batterijen is dominant in China. Deze afhankelijkheid brengt risico’s met zich mee.

Op een batterijsysteem voor energie kan worden ingebroken. Dit kan een hele provincie platleggen. Dit is een belangrijk risico om te beheersen.

Uiteindelijk hebben apparaten zoals batterijen een eindige levensduur en belanden op de (chemische) afvalhoop. Ook aan de energietransitie kleven belangrijke duurzaamheids- en geopolitieke risico’s die moeten worden beheerst.